Sự tích con dã tràng

Xưa có hai vợ chồng sống với nhau rất là hạnh phúc. Người chồng tên là Dã Tràng chuyên làm vườn làm ruộng. Thường ngày làm cỏ gần đấy, ông vẫn thấy có một cặp vợ chồng rắn hổ mang sống trong vườn, nhưng vì thấy đôi rắn hàng ngày quấn quýt thương yêu nhau nên ông không nở đánh đuổi chúng đi. 

Một hôm rắn vợ lột da, mình mẩy của nó yếu ớt không cựa quậy được. Ông thấy rắn chồng bò ra khỏi hang một mình, rồi một lúc sau tha về một con nhái đút cho vợ ăn. Tới kỳ rắn chồng lột da, ông cũng để ý thấy rắn vợ bò ra khỏi hang một mình. Thấy lạ lạ nên ông để ý tiếp. Không lâu sau rắn vợ bò về, nhưng lại đi cùng với một con rắn đực khác. Con rắn đực một mình bò vào hang. Dã Tràng biết con rắn đực này toan làm gì rồi. Lấy làm tức giận cho con rắn đực, ông liền vội rút tên ra bắn để cứu con rắn đực. Không may mũi tên lại trúng vào đầu con rắn vợ chết tươi, còn con rắn đực kia hoảng hồn chạy mất. Từ đó ông không thèm để ý đến hang rắn nữa.

Mấy hôm sau ông ngồi tâm sự với vợ rồi đem chuyện đôi vợ chồng rắn ra kể cho vợ ông nghe. Khi ông vừa kể xong, thì hai vợ chồng ông bỗng nghe trên máng nhà có tiếng phì phì. Cả hai người hốt hoảng nhìn lên thì thấy có một con rắn hổ mang rất lớn, đuôi quấn lấy xà nhà, đầu vươn gần chỗ ông nằm, miệng nhả một viên ngọc. Viên ngọc vừa chạm tay ông, thì ông bổng nghe đuợc tiếng rắn nói:

- Hoá ra ông là ân nhân của tôi, vậy mà mấy hôm nay tôi nằm đây chờ đợi để trả thù cho vợ tôi. Nhưng hồi nãy nghe ông kể chuyện rõ ràng, tôi mới biết là lầm. Xin biếu ông viên ngọc nghe này. Đeo nó vào mình thì có thể nghe được mọi tiếng của loài thú ở thế gian.

Từ khi có được viên ngọc ông đã nghe được nhiều truyện thú vị của đám muông thú. Một hôm, ông đang hái rau, tự dưng có một bầy quạ đến đậu ở mấy ngọn cau nói chuyện lao xao. Chúng nó bảo ông: "Ở núi Nam có một con dê bị hổ vồ. Hãy lên đó lấy về mà ăn nhưng nhớ để lòng lại cho chúng tôi với". Ông làm theo lời quạ, quả thấy xác một con dê trên núi Nam. Ông xẻo lấy một ít thịt xâu lại xách về. Khi về tới nhà ông mách cho mấy người hàng xóm, nhưng không ngờ họ quá tham, họ lấy hết mà không để lại đồ lòng cho bọn quạ, làm cho bọn quạ tức giận mắng rủa ông hết lời. Ông phân trần mấy lần nhưng bầy quạ không nghe, cứ đứng đó chửi mãi. Tức mình, ông bèn lấy cung tên ra bắn vào chúng. Chủ ý là để đuổi chúng đi chứ không định giết. Chẳng ngờ bầy quạ thấy vậy cho là ông lấy oán trả ân, liền cắp mũi tên có tên Dã Tràng ở đuôi, tìm dịp báo thù. Bầy quạ bây qua sông thấy có xác người chêt đuối, Bầy quạ bèn đem mũi tên ấy cắm vào yết hầu xác chết.

Khi quan tới khám xác thì thấy mũi tên, cho là Dã Tràng là thủ phạm, liền sai lính bắt bác giải đi trị tội. Trên đường đi bác nghe được đàn chim bàn về chuyện nước nước tây bắc đang tính sang đánh úp.  Khi gặp mấy vị quan đầu tỉnh, ông liền cho họ biết rằng Hiến Đế ở phương bắc đã sai tướng cầm quân sang đánh úp nước mình. Các quan nửa tin nửa ngờ, nhưng cũng cho người điều tra, thì ra quả đúng như lời ông nói. Ông liền được thả ra.

Trên đường về quê nhà ông ghé thăm một người bạn thân. Gặp lại bạn cũ, vợ người bạn thân vui mừng khôn xiết. Nghe tin ông bị tra tấn giam cùm và suýt mất đầu, hai vợ chồng rất cảm thương bạn. Thấy bữa ăn tối thết bạn không có gì, bạn ông xuống bếp bảo vợ:

- Bạn ta đến, lại gặp lúc trong nhà chả có gì ăn. Sẵn có cặp ngỗng, con nó đã khôn, ta làm thịt một con, ngày mai đãi bạn lên đường.

Người vợ bằng lòng nhưng dặn chồng sáng sớm bắt ngỗng và cắt tiết vặt lông giúp mình một tay. 

Trong khi hai vợ chồng bàn tính thì cặp ngỗng ở ngoài chuồng nghe được câu chuyện. Ngỗng trống bảo ngỗng mái:

- Mình ơi! Mình hãy ở lại nuôi con, tôi sẽ đứng sẵn cho chủ nó bắt.

Ngỗng mái không nghe, xin chết thay cho chồng. Dã Tràng nằm trong nhà nghe đươc câu truyện của vợ chồng ngỗng. Ông bỗng thấy thương con vật vô tội chỉ vì mình mà phải lìa đàn con bé bỏng. Sáng sơm khi chủ nhà ra bắt ngỗng để làm thì ông liền chạy đến ngăn cản. Thấy như vậy bạn ông đằng đi mua tép về đãi. 

Cơm nước xong, Dã Tràng từ giã bạn lên đường về nhà. Đến ao, ông đã thấy vợ chồng ngỗng cùng với bầy con đứng chực ở đấy. Ngỗng đực tặng Dã Tràng một viên ngọc và nói:

- Đa tạ ân nhân cứu mạng. Không biết lấy gì báo đền, chúng tôi xin tặng người viên ngọc này, mang nó vào người có thể đi được dưới nước dễ dàng không khác gì trên bộ. Nếu đem ngọc này xuống nước mà khoắng thì sẽ rung động đến tận đáy biển.

Ngỗng cái lại nói tiếp:

- Còn như con tép là vật đã thế mạng chúng tôi thì từ nay, dòng dõi chúng tôi sẽ xin chừa tép ra không ăn, để tỏ lòng nhớ ơn!

Khi đến bờ sông, Dã Tràng muốn thử xem công hiệu của viên ngọc mới, liền cứ để nguyên áo quần đi xuống nước. Thì lạ thay, nước rẽ ra thành một lối cho ông đi thẳng xuống đáy sông.

Ngay lúc ấy thủy phủ bỗng thấy nhà cửa lâu đài và mọi kiến trúc khác bỗng nhiên rung động, cơ hồ muốn đổ, Long Vương và các triều thần đều nháo nhác không hiểu duyên cớ. Long Vương lập tức truyền cho bộ hạ đi dò la sự tình, thì mới biết ra câu truyện, liền lập tức mời Dã Tràng về cung điện mà hậu đãi.

Cho đến lúc ông ra về, Long Vương còn đem vàng bạc tống tiễn rất nhiều để mong nể mặt.

Bà con xóm giềng thấy ông đã không việc gì mà lại trở nên giàu có thì ai cũng lấy làm mừng cho ông. Từ đó ông rất quý hai viên ngọc. Ông may một cái túi đựng chúng và luôn luôn đeo ở cổ.

Một hôm bác đi ăn giỗ ở xa, lúc đến nơi, sờ lên cổ thì mới biết là vì vội vàng quá nên ông đã bỏ quên mất túi ngọc ở nhà.

Ăn xong ông liền vội vã về nhà, về tới nhà ông không thấy vợ đâu và cũng không tìm thấy gói ngọc. Sau cùng ông thấy một  mảnh giấy do vợ ông viết để lại. Trong đó, vợ ông nói rằng có người của Long Vương lên bảo cho biết hễ ai bắt được túi ngọc đưa xuống dâng Long Vương thì sẽ được phong làm hoàng hậu. Bởi vậy bà ta đã trộm phép ông, đưa túi ngọc xuống thủy phủ rồi. Đọc xong ông ngất đi. Ông không ngờ vợ ông lại có thể như thế được. Quá tưc giận người vợ và Long Vương, ông quyết định phải lấy cát lấp biển. 

Mặc dầu mọi người can ngăn, ông cũng không nghe, bèn dọn nhà ra bờ biển làm công việc đó. Ngày ngày ông xe cát chở đến bờ quyết lấp cho bằng được. Cho tận đến chết, Dã Tràng vẫn không chịu bỏ dở công việc. Chết rồi ông hóa thành con còng còng hay cũng gọi là con Dã Tràng ngày ngày xe cát để lấp biển. Tục ngữ có câu:

Dã Tràng xe cát biển Đông.
Nhọc lòng mà chẳng nên công cán gì.